چرا ایران در معرض زلزله است؟
چرا ایران در معرض زلزله است؟ دلایل اصلی زلزله در ایران چه می‌تواند باشد؟ ایران از لحاظ جفرافیایی در منطقه‌ای واقع شده‌است که صفحه‌های تکتونیک در همان منطقه به همدیگر برخورد می‌کنند. (به طور مشخص صفحه تکتونیک عربستان که به طرف شمال حرکت می‌کند). وقتی این صفحه با صفحه تکتونیک اوراسیا برخورد می‌کند، این برخورد باعث تغییراتی در پوسته زمین می‌شود. ایران دقیقا در ناحیه‌ی برخورد این دو صفحه‌ی تکتونیک قرار دارد.
کره‌ی زمین به تعدادی از صفحه‌های مختلف تقسیم شده‌است. این صفحه‌ها که تعدادی از آن‌ها اقیانوسی و تعدادی، قاره‌ها هستند، دایما در حال حرکتند. ما این حرکت‌ها را احساس نمی‌کنیم. اما وقتی این صفحه‌ها به هم نزدیک می‌شوند، ممکن است به همدیگر فشار وارد کنند و به ضخیم شدن پوسته‌ی زمین منجر شوند و در طی زمان‌های بسیار طولانی، برخی کوه‌ها را به وجود آورند و گسل‌ها را فعال کنند.
سرعت حرکت صفحه‌ی عربستان که به طرف صفحه‌ی اوراسیا حرکت می‌کند در سال حدود دو و نیم سانتی‌متر است. از لحاظ زمین‌شناسی، این حرکت می‌تواند تغییراتی در زمین به وجود بیاورد که باعث لغزش گسل‌های واقع در ایران شود.
در زلزله‌ی کرمانشاه، گسلی که در این منطقه لغزش داشت، تحت‌تاثیر برخورد این دو صفحه قرار گرفت. شهرها و کشورهایی که از مرزهای این صفحات دورترند کمتر در معرض خطر زلزله قرار دارند.
آیا امکان وقوع زلزله در فصل‌های مشخصی از سال بیشتر است؟
به طور کل، فصل مشخصی برای زلزله وجود ندارد. زلزله در تمامی اوقات سال می‌تواند رخ دهد. اما در برخی نقاط دنیا، مثلا در ایالت کالیفرنیا در آمریکا مشاهده شده که باران‌های فصلی یا برف زلزلههای کوچکی را در پی دارند.
تحقیقات نشان داده اسات سنگینی برف و باران در فصل‌های مشخصی باعث می‌شود فشار وارده در مناطق کوهستانی کالیفرنیا، مناطق کوهستانی را اندکی (نیم تا یک سانتی‌متر) به طرف پایین هل دهد. این فشار از لحاظ زمین‌شناسی می‌تواند قابل توجه باشد.
در فصل تابستان هنگام ذوب شدن برف و جاری شدن آن به سمت کوهپایه‌ها، پوسته‌ی زمین به حالت اولیه برگردد. این برگشت دوباره زمین به بالا، می‌تواند باعث ایجاد زلزله در گسل‌های فعال دور و بر شود. اما زلزله‌ی ناشی از آن معمولا بین دو تا دو و نیم درجه و بی‌خطر است.
چرا پس‌لرزه‌ها رخ می‌دهند؟
زلزله
پس‌لرزه معمولا بعد از شوک اصلی زلزله به وجود می‌آید و ضعیف‌تر از زلزله‌ی اصلی است. هرچه زلزله بزرگتر باشد، پس‌لرزه‌ها هم می‌توانند بزرگتر باشند.
وقتی زلزله‌ی بزرگی رخ می‌دهد، مقدار فشاری که بر پوسته‌ی زمین وجود داشته، در اثر لغزش گسل تغییر می‌کند. آزاد شدن این فشار می‌تواند بر گسل‌های نزدیک به گسل اصلی تاثیرگذار باشد و در صورتی‌که آن گسل‌ها آمادگی لغزش داشته باشند، زلزله‌ای جدید به وجود بیاید.
گسل اصلی که زلزله را به وجود آورده است هم می‌تواند پس‌لرزه‌های خودش را داشته باشد.
پس‌لرزه در ساعت‌ها و روزهای بعد از زلزله رخ می‌دهد، اما ممکن است هفته‌ها، ماه‌ها و حتی گاهی تا یک سال بعد از زلزله اصلی رخ دهد. اما با گذشت زمان معمولا اندازه و تعداد این پس‌لرزه‌ها کمتر می‌شود گرچه اما ارتباطی خطی و قطعی وجود ندارد و نمی‌شود به طور دقیق تعیین کرد که پس‌لرزه پس از زمان مشخصی رخ خواهد داد یا نه.
این که می‌گویند زلزلههای بزرگتری در ایران رخ خواهد داد درست است؟ آیا می‌شود زلزله را پیشبینی کرد؟
زلزله قابل پیشبینی نیست. دانشمندان سعی کرده‌اند زلزله‌هایی را پیشبینی کنند، اما هیچ‌گاه موفق به این کار نشدند. زمانی که زلزله اتفاق می‌افتد انرژی جمع‌شده در نزدیک پوسته زمین نزدیک گسل‌ها آزاد می‌شود و به سطح زمین می‌آید در آن زمان است که ما آن را حس می‌کنیم.
دانشمندان در بیشتر موارد می‌دانند که این گسل‌ها و شکستگی‌هایی که در پوسته زمین قرار دارند، در کجا هستند و چگونه حرکت می‌کنند. بر اساس این دانش می‌شود تا حد کمی پیشبینی کرد که در یک منطقه امکان زلزله وجود دارد یا نه، اما زمان و مکان و شدت زلزله را نمی‌توان پیشبینی کرد.
باید توجه داشت زلزله به خودی خود موجب تلفاتنمی‌شود بلکه این ساختمان‌ها هستند که در اثر زلزله صدمه می‌بینند و فرو می‌ریزند و تلفات انسانی را به بار می‌آورند.
برای کاهش تلفات ناشی از زلزله در مناطق زلزله‌خیز لازم است ساختمان‌ها با معیارهای مقاوم در برابر زلزله ساخته شوند.
